Editie 2017: I.J. de Kramerprijs

De jury heeft beraadslaagd (Amsterdam, 2 november 2017) en besluit het bestuur van TIMS-Nederland en Vlaanderen te adviseren de I.J. de Kramerprijs uit te reiken. Zij is tot het unanieme oordeel gekomen het werk Nijverheid op Windkracht van Herman Kaptein de I.J. de Kramerprijs volledig verdient. Volgt het verslag.

V.l.n.r.: Peter Tergau (voorzitter in 2017) en

Herman Kaptein (laureaat)  

(Foto: Eddy De Saedeleer)

Nijverheid op windkracht van Herman Kaptein

Dit onderzoek omschrijft niet alleen de transitie van spier- naar windkracht in Nederland, maar ook die van wind- naar mechanische kracht. Het boek bestaat dan ook uit twee delen. Het laat daarnaast de invloed zien van economische omstandigheden op de bedrijfsvoering van de molens en de gedachtegang achter de vaak moeizame overstap op stoomkracht. Uitgangspunt van zijn onderzoek zijn de uitvindingen op molengebied in Alkmaar en hoe het komt dat deze juist hier werden gedaan en niet, zoals vaak verondersteld, in de Zaanstreek. Van hieruit worden de ontwikkelingen in de Zaanstreek en Amsterdam besproken. Zowel de aantallen en de diversiteit van de molens komen aan de orde, alsmede de verbanden met de economische ontwikkelingen. Oorlogen zijn hierbij, zowel in positieve als in negatieve zin, van grote invloed.

De ontwikkelingen in de stad en op het platteland worden besproken. De Zaanstreek wordt in dit verband gezien als platteland, daar het geen stedelijke structuur en bestuurlijke eenheid heeft.

Diverse industriële toepassingen van de molens worden apart besproken.

Uit de grote hoeveelheden uiterst interessante details willen we er twee naar voren halen. De transities riepen geregeld weerstand op van de bestaande orde en instituties, wat tot afremming van de overgang leidde. Duidelijk is dat men niet schroomde om het tekort aan vaklieden uit heel Europa te halen. Niets nieuws onder de zon kan men concluderen.  Ook nu zitten we midden in een transitie fase naar robot gestuurde productie en globalisering. Ook nu staan de instituties op de achterste benen. Herman Kaptein laat zien dat dit een zinloze exercitie is.

Jury:

• Erik Stoop, Woerden, voorzitter
• Jesse in ’t Veld, Westmaas
• Jan Vermeulen, Amersfoort

Conclusie:  Het boek van Herman Kaptein geeft de ontwikkeling van diverse industriemolens en de transitie van stoomkracht in het bedrijf helder weer, tot stand gekomen door vele jaren intensief onderzoek. Een  boek dat het tijdsgewricht van door wind aangedreven machines  tot aan het stoommachine tijdperk op een meesterlijke wijze is beschrijft. Kortom een boek die niet mag ontbreken bij iedere molenliefhebber.  Het ware gewenst dat een dergelijk boek ook voor andere molenfuncties zouden verschijnen.